Wymogi dotyczące prawidłowego pouczenia o prawie odstąpienia od umowy bez podawania przyczyn

(Foto von Pixabay von Pexels)

Prawo odstąpienia od umowy bez podawania przyczyn przysługuje między innymi konsumentom w obrocie B2C w przypadku umów zawieranych na odległość lub umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorcy. Typowym przykładem umów zawieranych na odległość są zakupy online. Ale również wszelkie umowy zawierane w drodze komunikacji mailowej, za pomocą messengerów lub telefonicznie należą do tej grupy. W odróżnieniu od umów zawieranych na odległość, umowy zawarte poza lokalem przedsiębiorcy dochodzą do skutku przy równoczesnej obecności obu stron umowy w dowolnym miejscu poza zakładem, biurem, sklepem itp. przedsiębiorcy.

Na gruncie prawa niemieckiego, wdrażającego zharmonizowane w tym zakresie przepisy unijne, konsumentom przysługuje w wyżej wymienionych sytuacjach (z wyjątkiem przypadków zdefiniowanych ustawowo) prawo odstąpienia od umowy bez podawania przyczyn, zasadniczo w ciągu 14 dni od zawarcia umowy (i otrzymania towaru). Nierzadko zdarza się jednak, że konsumentom zależy na tym, aby przedsiębiorca od razu przystąpił do wykonania zlecenia. W takiej sytuacji przedsiębiorca musi prawidłowo pouczyć konsumenta o prawie odstąpienia od umowy, udokumentować żądanie konsumenta, aby rozpocząć realizację umowy przed upływem okresu 14 dni oraz okoliczność, iż konsument jest świadomy, iż w tym przypadku traci prawo do odstąpienia od umowy bez podawania przyczyn. Jeśli przedsiębiorca popełni jakikolwiek błąd w pouczeniach i dokumentacji, ryzykuje utratę prawa do wynagrodzenia za wykonaną usługę. Spełnienie wymogów przez przedsiębiorcę było przedmiotem wyroku niemieckiego Trybunału Federalnego z 26.11.2020 w sprawie I ZR 169/19.

Wyrok niemieckiego Trybunału Federalnego (BGH)

Zgodnie z ww. orzeczeniem BGH dla rozpoczęcia 14 dniowego okresu odstąpienia od umowy bez podawania przyczyn konieczne jest wręczenie konsumentowi pouczenia wraz z formularzem odstąpienia w formie papierowej, lub, jeśli konsument wyraźnie wyraził na to zgodę, w innej formie na trwałym nośniku. Niewystarczające jest poinformowanie konsumenta o prawie odstąpienia, jeśli pouczenie nie zostało wręczone konsumentowi. Oprócz wyjaśnienia tych kryteriów BGH nie zajął niestety stanowiska w zakresie pozostałych formaliów, takich jak treść żądania przez konsumenta natychmiastowego przystąpienia do realizacji zlecenia i potwierdzenie wiedzy o utracie prawa odstąpienia od umowy, oraz formy obu deklaracji. Również te formalia mogą odgrywać rolę w przyszłości

Rozstrzygana sprawa

W rozstrzyganej przez BGH sprawie chodziło o zawartą w mieszkaniu pozwanych umowę maklerską między maklerem a pozwanym później małżeństwem chcącym sprzedać swoją nieruchomość. W szczególności strony zawarły skuteczną umowę maklerską, zgodnie z którą makler zobowiązał się szukać kupca, a zleceniodawcy zobowiązali się uiścić prowizję w przypadku sprzedaży nieruchomości. Zawierając umowę makler poinformował zleceniodawców o przysługującym im prawie do odstąpienia od umowy. Formularz odstąpienia od umowy nie był załączony do pouczenia. Ponadto zleceniodawcy odhaczając pisemnie przewidziany checkbox zażądali, aby makler rozpoczął świadczenie usługi przed upłynięciem 14-dniowego okresu na odstąpienie od umowy i, działając w ten sam sposób, potwierdzili wiedzę o utracie prawa do odstąpienia od umowy. Makler nie wręczył jednak pouczenia ani pozostałych oświadczeń zleceniodawcom w formie papierowej. Zgodnie z twierdzeniem maklera zleceniodawcy sporządzili ze smartfonu zdjęcia tych oświadczeń.

Po podpisaniu umowy makler nawiązał kontakt z potencjalnymi kupcami, przesłał im materiały dotyczące nieruchomości i samodzielnie pokazał nieruchomość. Na skutek działań maklera zleceniodawcy zawarli umowę sprzedaży ze znalezionym przez maklera kupcem. Po wystawieniu przez maklera faktury na kwotę należnej prowizji, ok. trzy miesiące po zawarciu umowy maklerskiej, zleceniodawcy odstąpili od umowy bez podawania przyczyn i odmówili uiszczenia prowizji. Makler wniósł sprawę do sądu. Sądy w trzech instancjach odrzuciły roszczenia maklera o prowizję przyznając rację jego zleconiodawcom.

Uzasadnienie wyroku BGH

BGH zadecydował, tak jak sądy poprzednich instancji, że umowa maklerska została wprawdzie skutecznie zawarta i makler wywiązał się z umowy. Jednak zleceniodawcom przysługiwało prawo do odstąpienia od umowy, które jeszcze nie wygasło w momencie skorzystania z tego prawa ok. trzy miesiące po zawarciu umowy. Wprawdzie prawo do odstąpienia od umowy przysługuje przez okres 14 dni. Jednak bieg tego okresu nie rozpoczął się, ponieważ makler nie był w stanie udowodnić, że wręczył zleceniodawcom pouczenie o prawie odstąpienia wraz z formularzem odstąpienia od umowy w formie papierowej. Na skutek odstąpienia od umowy makler stracił prawo do zapłaty. Ponadto makler nie mógł dochodzić odszkodowania równego wartości usługi świadczonej do chwili odstąpienia od umowy przez zleceniodawców. Takie roszczenie byłoby uzasadnione, jeśli makler wręczyłby zleceniodawcom pouczenie o prawie do odstąpienia od umowy wraz z formularzem w formie papierowej.

Skutki wyroku w praktyce

Przedsiębiorcy działający w obrocie B2C i posługujący się środkami komunikacji na odległość podczas zawierania umów lub zawierający umowy poza własnym lokalem, niezależnie od branży, powinni zwrócić uwagę na stosowane pouczenia i formularze. Niezachowanie formaliów daje konsumentom prawo do odstąpienia od umowy przez okres 12 miesięcy i 14 dni od zawarcia umowy bez konieczności uiszczenia zapłaty.

Dla sprzedawców internetowych wyrok nie znajduje bezpośredniego zastosowania. Jednak również sprzedawcy internetowi muszą zwrócić uwagę na podwójne pouczenie konsumenta, to jest bezpośrednio przed złożeniem wiążącego zamówienia w formacie odpowiadającym używanemu środkowi komunikacji oraz po zawarciu umowy w formie trwałego nośnika.

Sprawdź pełną ofertę Kancelarii

• Doradztwo podatkowe w Niemczech
• Księgowość w Niemczech
• Biuro rachunkowe w Niemczech
• Obsługa prawna w Niemczech
• Adwokat w Niemczech