FAQ – Koronawirus (COVID-19) a niemieckie prawo pracy – najczęściej zadawane pytania

1. Jak postępować z pracownikami, którzy są już zarażeni lub chorzy, lub u których wykryto podejrzenie infekcji wirusem?

Wskazane jest poinstruowanie pracowników, aby trzymali się z dala od miejsca pracy, jeśli pojawią się u nich istotne objawy choroby (zgodnie z wytycznymi WHO: gorączka, suchy kaszel, zmęczenie). Ze względu na możliwe ryzyko infekcji zaleca się zarówno pracownikom, jak i pracodawcom, natychmiastowe skontaktowanie się z lekarzem w przypadku, gdy zaobserwują wspomniane typowe  objawy choroby. Należy mieć na uwadze, że bezpośredni kontakt z lekarzem nie jest wskazany – w pierwszej kolejności należy skonsultować się z praktyką lekarską telefonicznie. To samo dotyczy sytuacji, gdy pracownicy mieli kontakt z osobą zarażoną wirusem. Pracownicy są także zobowiązani,  niezwłocznie powiadomić swojego pracodawcę o pozytywnym wyniku testu.

2. Jakie środki mogą zarządzić właściwe organy zgodnie z ustawą o ochronie przed infekcjami?

Właściwy organ może nakazać oddzielenie chorych bądź zakażonych od osób zdrowych i umieszczenie ich w odpowiednim szpitalu lub odizolowanie w inny sposób (np. domowa kwarantanna). W razie potrzeby można zarządzić zakaz wykonywania pracy. Ustawa nie przewiduje żadnych ograniczeń czasowych. Czas trwania zarządzonych środków, o których mowa, ostatecznie zależy od decyzji lekarza.

3. Czy w obecnej sytuacji pracodawca ma prawo odesłać pracowników do domu bez odpowiedniego nakazu wydanego przez właściwe organy?

Pracownicy są co do zasady uprawnieni do zatrudnienia. Nie jest możliwe, odesłanie ich do domu bez powodu. Jednak prawo do wykonywania pracy schodzi na drugi plan, jeśli w danej sytuacji przeważają interesy pracodawcy w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia.  Dotyczy to zwłaszcza przypadków, gdy pracownik stanowi zagrożenie dla zdrowia innych osób.

Wystarczające może być specyficzne podejrzenie zakażenia koronowirusem. Ocena, czy istnieje takie konkretne podejrzenie zależy od indywidualnych przypadków. Według danych opublikowanych przez Instutut Roberta Kocha konkretne podejrzenie zakażenia wirusem istnieje w dwóch przypadkach:

• Objawy grypopodobne i pobyt w międzynarodowym obszarze ryzyka lub szczególnie dotkniętym obszarze w Niemczech,https://www.rki.de/DE/Content/InfAZ/N/Neuartiges_Coronavirus/Risikogebiete.html
• Objawy grypopodobne i kontakt z zarażoną osobą.

4. Jakie obowiązki wynikające z ustawy o bezpieczeństwie i higienie pracy (ArbSchG) ma pracodawca?

Z obowiązku należytej opieki pracodawcy nad swoimi pracownikami może wynikać również obowiązek do zastosowania odpowiednich środków zaradczych. Również tutaj dobór odpowiednich środków zależy od indywidualnej oceny ryzyka. Obowiązek opieki może być wyższy na przykład w regionach o dużej liczbie osób zarażonych. Szczególnie zaleca się odpowiednią higienę rąk i ograniczenie bezpośreniego kontaktu poprzez zachowanie bezpiecznej odległości. Pracodawca może także dezynfekować regularnie przedmioty wspólnego użytku takie jak dzwonki do drzwi, klamki, blaty stołów.

5. Czy pracownicy mają prawo do „home office”?

Co do zasady, pracownicy nie mają prawa do wykonywania home office, chyba że zostało to z pracodawcą uzgodnione bądź wzmianka w postaci takiego postanowienia znajduje sie w umowie o pracę. Istnieją jednak wyjątki od tej zasady – przypadku wystąpienia infekcji w firmie, pracodawca może zarządzić pracę zdalną, by dzięki temu zapewnić ciągłość działania firmy.

6. Jakie ma to konsekwencje dla wynagrodzenia pracownika, jeśli w wyniku infekcji jest on niezdolny do wykonywania pracy?

W przypadku, jeśli pracownik nie jest w stanie pracować z powodu infekcji koronawirusem, wówczas ma zastosowania ustawowy obowiązek kontynuowania płatności zgodnie z ustawą o ciągłej płatności (Entgeltfortzahlungsgesetz – EFZG). Zgodnie z przepisami przysługuje mu prawa do wynagrodzenia płaconego przez pracodawcę w okresie 6 tygodni, nawet jeśli nie jest on w stanie wykonywać swojej pracy. Po jego upłynięciu, w sytuacji ,kiedy choroba się przedłuża, płatność wynagrodzenia przejmuje kasa chorych.

7. Jakie są konsekwencje bezobjawowej infekcji koronawirusem lub podejrzenie zakażenia wirusem na wynagrodzenie pracownika?

Oprócz zakażenia koronawirusem istnieją jeszcze inne sytuacje, w których pracownik zgodnie z prawem jest zwolniony z obowiązku wykonywania pracy. Jest to możliwe w następujących przypadkach: objawy grypopodobne pracownika i pobyt w międzynarodowym obszarze ryzyka lub obszarze szczególnie dotkniętym zarażeniem w Niemczech, objawy grypopodobne pracownika i kontakt z zarażoną osobą. W takich przypadkach pracownikowi może przysługiwać roszczenie o wynagrodzenie zgodnie z § 616 BGB (niemieckiego kodeksu cywilnego). Wówczas pracownik nie traci prawa do wynagrodzenia, jeśli bez swojej winy nie może wykonywać pracy przez stosunkowo niewielki okres. Kwestią indywidualną pozostaje natomiast, jak długo pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

8. Jakie są konsekwencje nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy dla pracownika?

Jeżeli pracownik nie pojawia się w pracy bez podania żadnego wystarczającego powodu (np. choroba), jego prawo do wynagrodzenia zgodnie z § 326 ust. 1 BGB zasadniczo wygasa. Oczywiście pracodawca dalej może wykorzystać swoje uprawnienia takie jak ostrzeżenia lub, w razie potrzeby, wypowiedzenie.

9. Jakie są konsekwencje dla wynagrodzenia pracownika, jeżeli nie może on przyjść do pracy z powodu opieki nad swoim dzieckiem, związanej z zamkięciem szkół ze względu na zagrożenie koronawirusem?

Jeśli pracownik pozostaje w domu, ponieważ przedszkole lub szkoła dziecka zostały zamknięte z powodu zagrożenia koronawirusem, wynagrodzenie zgodnie z  § 616 BGB będzie mu przysługiwać tylko wtedy, jeżeli opieka nad dzieckiem świadczona przez przedszkole lub szkołę została przerwana w sposób nieprzewidywalny. Jeśli natomiast taki obiekt zostanie zamknięty z powodu zagrożenia epidemią wirusową, wówczas można założyć, że kryterium ,,nieprzewidywalności’’ zostało spełnione.

Jednak § 616 BGB ma zastosowanie głównie dla sytuacji tymczasowych i ,,awaryjnych”. Pracownik ma również obowiązek, w miarę indywidualnych możliwości, do powierzenia opieki nad swoim dzieckiem osobie trzeciej. Jeśli pracownik nie dopełni tego obowiązku, roszczenie o dalsze wynagrodzenie zgodnie z § 616 BGB może wygasnąć.

10. Czy w postępowaniu sądowym można nakazać stosowanie maseczki ochronnej?

Niedawno media relacjonowały przebieg jednego procesu, w czasie którego, sędzia sądu rejonowego w Hagen nakazał noszenie masek ochronnych (antywirusowych) na sali sądowej.Taki nakaz zasadniczo podlega zasadzie suwerenności przewodniczącego zgodnie z § 176 Abs. 1 GVG (niem. Gerichtsverfassungsgesetz – ustawa o ustroju sądu powszechnych) Jako klauzula generalna przepis ten upoważnia przewodniczącego do podejmowania niezbędnych środków w celu utrzymania porządku na sali rozpraw. Ponadto ma on na celu umożliwić sprawne wykonywanie  funkcji urzędowych. Biorąc pod uwagę obecną sytuację, zwłaszcza w odniesieniu do ograniczonej dostępności masek ochronnych, powyższy nakaz wydaje się dosyć niepraktyczny. Za zgodą stron przesunięcie posiedzenia sądowego byłoby w takim przypadku o wiele bardziej rozsądne.