Roszczenie o zapłatę frachtu, jego przedawnienie oraz prawo do zastawu ładunku w prawie niemieckim

(Fot.: © th-photo – stock.adobe.com)

Niestety niemal każde przedsiębiorstwo transportowe spotyka się z problematyką niezapłaconych faktur za zlecone i wykonane usługi transportowe. Z problemem tym spotać można się również w Niemczech, mimo pewnego przekonania, że niemieckie firmy/spedytorzy nie ociągają się z płatnościami. Niniejszy wpis przybliża, jakie przepisy są podstawą roszczenia o zapłatę wynagrodzenia za usługę transportową, jakie są terminy przedawnień oraz temat zastawu na ładunku w Niemczech.

Prawo do żądania zapłaty

Zleceniodawca transportu zobowiązany jest po należycie wykonanej usłudze transportowej do zapłaty frachtu zgodnie z § 420 ust. 1 HGB (Handelsgesetzbuch; niemiecki kodeks handlowy) w wysokości ustalonej w umowie o wykonanie transportu. W przypadku, gdy cena transportu nie została ustalona, nie oznacza to, że firmie transportowej nie przysługuje żadna gratyfikacja. W takim wypadku zleceniodwaca jest zobowiązany do zapłaty ceny zwyczajowej zgodnie z § 632 ust. 2 BGB (Bürgerliches Gesetzbuch; niemiecki kodeks cywilny), co z reguły odpowiada kosztom, które strony ustaliłyby umownie przyjmując średnią wartość rynkową wykonanego przejazdu.

Ciekawostką jest, czego nie wie wielu z przewoźników, że w przypadku jeśli odbiorca ładunku skorzysta ze swojego prawa dyrekcji, tj. dyspozycji towarem, staje się on na równi ze zleceniodawcą dłużnikiem przewoźnika z tą konsekwencją, że przewoźnik może dochodzić od niego zapłaty pełnych kosztów frachtu (zob. § 421 ust. 4 HGB). Nie oznacza to jednak, że samo przyjęcie ładunku powoduje przejęcie zobowiązania do zapłaty przez odbiorcę. Poza zwykłym przejęciem ładunku odbiorca bądź wyznaczona przez niego osoba musi aktywnie domagać się jego rozładowania.

Prawo zastawu na ładunku

Na rzecz przewoźnika nieopłacanego z góry powstaje na przewożonym ładunku oraz dokumentach przewozowych (zob. § 40 HGB) prawo zastawu. Prawo zastawu dotyczy nie tylko ładunków należących do zleceniodawcy ale również osób trzecich, które wyraziły zgodę na transport (czyli w standardowych przypadkach, kiedy to zleceniodawcą jest firma spedycyjna a właścicielem ładunku osoba trzecia). Prawo zastawu przysługuje przewoźnikowi również w przypadkach nieopłaconych frachtów niezwiązanych z danym przejazdem, ale jedynie w takich konstelacjach, kiedy wcześniej nieopłacony fracht jest bezsporny. Prawo zastawu może zostać zrealizowane wyłącznie do momentu, w którym przewoźnik jest jeszcze w posiadaniu ładunku (zob. § 440 ust. 2 HGB). Po jego rozładowaniu i przekazaniu w posiadanie odbiorcy, prawo zastawu wygasa i nie może zostać zrealizowane. Wyjątkiem od tej zasady, unormowanym w § 440 ust. 3 HGB, jest zrealizowanie zastawu w przeciągu trzech dni od rozładowania towaru pod warunkiem, że realizacja nastąpi poprzez wniesienie pozwu do sądu.

Przedawnienie roszczenia o zapłatę

Prawo do żądania zapłaty powstaje w dniu rozładunku. Przedawnienie następuje zgodnie z § 439 ust. 1 HGB po roku od dnia rozładunku. Należy jednak uważać, gdyż dozwolone jest skracanie tego okresu poprzez ogólne warunki umowne (AGB – Allgemeine Geschäftsbedingungen), z czego często korzystają niemieckie spedycje, dyktując własne warunki bądź przesyłając zlecenie, na którym windieje zapis o skróceniu okresu, w którym wnosić można o zapłatę. Zgodnie z § 439 ust. 1 HGB okres przedawnienia może wydłużyć się do trzech lat w przypadku, kiedy zleceniodwaca umyślnie bądź przy podawaniu wątpliwych powodów odwleka płatność. Jest to dość częsty przypadek, kiedy zleceniodawcy zasłaniają się brakiem płatności podając za przyczynę np. niedostarczenie części dokumentów przewozowych etc. W tym wypadku można również przyjąć, że przedawnienie nastąpi dopiero po trzech latach od dnia wykonania zlecenia. W końcu w sytuacjach, gdy zleceniodawca rozlicza fracht ze spornymi roszczeniami wobec przewoźnika, okres przedawnienia wynosi również trzy lata.

Przedsiębiorstwo transportowe musi więc skrupulatnie zważać na okresy przedawnienia, gdyż co do zasady wynoszą one jedynie jeden rok, w wyjątkowych sytuacjach trzy lata. Aby zatrzymać bieg przedawnienia nie wystarczy wystosować pisma z roszczeniem do zleceniodawcy. W celu zatrzymania biegu przedawnienia należy wystąpić o Sądowy Nakaz Zapłaty (Mahnbescheid), bądź wnieść powództwo o zapłatę. W wyjątkowych sytuacjach – aby uniknąć kosztów sądowych – można porozumieć się ze zleceniodawcą, że do momentu pozasądowego wyjaśnienia sprawy ten zrezygnuje z możliwości podnoszenia zarzutu przedawnienia.