Jak podwykonawca może zabezpieczyć swoje roszczenia za wykonanie robót budowlanych na terenie Niemiec?

(Fot.: pexels.com)

Istnieje wiele publikacji, w tym poradników, na temat zabezpieczenia roszczeń wykonawcy oraz inwestora na gruncie niemieckim. Na ich łamach częstokroć pomija się jednak kwestię roszczeń podwykonawcy, które równie często nie są zaspokajane. Rzeczone zabezpieczenie ma ogromne znaczenie dla osób, które prowadzą samodzielna działalność gospodarczą w branży budowlanej.  Problem ten jest żywy zarówno w przypadku polskich firm wykonujących zlecenie na terenie Niemiec, jak i dla firm budowlanych funkcjonujących na podstawie niemieckiego prawa.

W przypadku prowadzenia robot budowlanych mamy do czynienia z sytuacją, w której zainteresowanymi stronami są inwestor, główny wykonawca oraz podwykonawca. Paragraf pierwszy ustawy o zabezpieczeniu roszczeń za roboty budowlane [Bauforderungssicherungsgesetz] za cel przyjmuje głownie zabezpieczenie roszczenia podwykonawców za wykonane roboty budowlane.

Wymagalność roszczenia podwykonawcy

Podwykonawca jest szczególnie zainteresowany szybkim przepływem gotówki pomiędzy inwestorem, generalnym wykonawcą a nim samym. Przepisy niemieckiego kodeksu cywilnego [BGB] przewidują w sposób szczegółowy moment wymagalności roszczeń za wykonanie robot budowlanych. Dominującą zasadą jest, że wynagrodzenie za wykonane prace wymagalne staje się w momencie ich odbioru. Odstępstwo od tej zasady stanowi sytuacja, w której wykonanie prac zlecono podwykonawcy. Roszczenie podwykonawcy staje się wymagalne, gdy zlecający otrzymał od osoby trzeciej wynagrodzenie lub jego część z tytułu wykonania robot, roboty zlecającego zostały odebrane przez osoby trzecie lub przyjmuje się, że taki odbiór nastąpił, bądź podwykonawca wyznaczył zlecającemu wykonanie prac odpowiedni termin do udzielenia informacji co do okoliczności i nie otrzymał odpowiedzi w wyznaczonym terminie. Jeżeli roboty podwykonawcy nie zostały jeszcze odebrane, ale główny wykonawca otrzymał już wynagrodzenie, podwykonawca może zażądać od niego wynagrodzenia. Jeżeli podwykonawca nie posiada informacji dotyczących zapłaty należności na rzecz generalnego wykonawcy, może żądać od niego stosownej informacji w tym zakresie, w przypadku bezskutecznego upływu terminu roszczenie staje się wymagalne.

Roszczenia podwykonawcy względem głównego wykonawcy robot budowlanych

Środki finansowe przeznaczone na prowadzenie budowy główny wykonawca otrzymuje od inwestora. W związku z tym podwykonawca nie ma praktycznie żadnych roszczeń finansowych wobec inwestora. Podwykonawca powinien wszelkich rozliczeń dokonywać z wykonawcą, któremu inwestor przekazał prowadzenie danych prac. Ustawa nakłada wobec tego na głównego wykonawcę obowiązek gospodarowania powierzonymi mu pieniędzmi tylko w celu pokrycia rozliczeń osób, które na podstawie zawartych umów o dzieło, o świadczenie konkretnych usług, bądź tez z tytułu zawartych umów sprzedaży uczestniczą aktywnie w procesie budowy danego obiektu. W związku z tym główny wykonawca nie może wykorzystać powierzonych mu środków finansowych na inne cele.

Zgodnie z orzeczeniem Trybunału Federalnego wykorzystanie owych środków finansowych na inne cele niż wymienione jest dozwolone wyłącznie wtedy, gdy faktury wszystkich podwykonawców, dostawców materiałów lub innych usługodawców zostały w pełni uregulowane. Główny podwykonawca ma wobec tego pozycję powiernika w stosunku do wszystkich podwykonawców w kwestii rozporządzania środkami finansowymi, które powierzył mu inwestor. Główny wykonawca, aby prawidłowo wykonywać swoje uprawnienia, zmuszony jest do prowadzenia osobnego konta powierniczego, na którym znajdować się powinny środki otrzymane od inwestora. Jest to istotne zabezpieczenie roszczenia podwykonawców w przypadku ogłoszenia upadłości głównego wykonawcy. Nadto niemiecki ustawodawca nałożył na głównego wykonawcę obowiązek dowodowy dotyczący przedstawienia celu wykorzystania środków, co oznacza, że w razie sporu sądowego zobowiązany jest on do udokumentowania tego, że pieniądze zostały wydane zgodnie z ich przeznaczeniem. Jeżeli środki finansowe zostały wykorzystane na cele inne niż określone, główny wykonawca może być pociągnięty do odpowiedzialności osobistej.

Zabezpieczenia określone w ustawie mają szczególne znaczenie dla osób, które prowadzą jednoosobową działalność gospodarczą w branży budowlanej, a ich egzystencja i działanie na rynku jest uzależnione od wypłacalności zleceniodawców i głównych wykonawców. Przeciwko cytowanej ustawie została w Niemczech złożona skarga konstytucyjna, która oparta była na przeświadczeniu niesprawiedliwości i naruszenia zasady wolności wykonywania zawodu, ponieważ na głównego wykonawcę zostaje nałożone ograniczenie i nie jest możliwe, aby uzyskane środki finansowe, które sam również generuje, wykorzystał do zapłacenia swoich innych zobowiązań. Rozpatrując ową skargę Federalny Sąd Konstytucyjny orzekł, ze korzyści wynikające z wprowadzonej ustawą ochrony interesów podwykonawcy znacznie przewyższają ewentualne naruszenie swobody wykonywania zawodu.