Umowa spedycji na gruncie prawa niemieckiego

(Fot.: pexels.com)

Umowa spedycji jest transakcją handlową, na mocy której spedytor w prawie niemieckim zleca przesłanie określonego towaru za odpowiednim wynagrodzeniem. Umowa ta wiąże się ściśle z prawem transportowymi jest uregulowana w przepisach niemieckiej ustawy Handelsgesetzbuch (HGB), czyli niem. kodeksie handlowym, który reguluje między innymi takie elementy umowy, jak określenie zadań, odpowiedzialność, czy odpłatność. Wyekspediowanie obejmuje organizację transportu, ale może dotyczyć również innych usług. Przepisy kodeksu spółek handlowych dotyczą tylko okoliczności, kiedy wykonywanie tego rodzaju usług mieści się w zakresie wykonywanej przez spedytora zarejestrowanej działalności gospodarczej. Ustawa określa trzy stadia obowiązków spedytora. Są to:
• faza planowania, określenie środków oraz dróg transportu;
• faza realizacji wybór wykonawców, zawarcie umów, udzielanie informacji i wskazówek;
• faza zabezpieczenia, w której określić można sposób regulowania i sposób naprawienia szkody.

Spedytor świadczy usługi w ramach zarejestrowanej działalności gospodarczej. W tym kontekście spedytor nie jest przewoźnikiem ani też nie wykonuje swojej usługi w ramach umowy o pracę. Wynika to z § 453 I HGB, zgodnie z którym usługi spedycyjne mogą być świadczone na podstawie uprzednio zawartej umowy jedynie przez jednostki organizacyjne prowadzące zarejestrowaną działalność gospodarczą, które wykonują je na własne rachunki i na własne ryzyko. W tym rozumieniu poprzez umowę spedycji spedytor zobowiązuje się zarządzać przesyłką towarów a nadawca do zapłaty wcześniej ustalonego wynagrodzenia. Spedytor odpowiada za zorganizowanie transportu, w odróżnieniu od przewoźnika, na którym ciąży odpowiedzialność za przewiezienie towaru.

W świetle wcześniejszych oraz nadal obowiązujących przepisów HGB w szczególnych przypadkach usługobiorca ma możliwość wykonywania usługi spedycyjnej polegającej na:
• samodzielnym wykonywaniu umowy przewozu, w tym wypadku zleceniobiorca jest jednocześnie przewoźnikiem, którego określa się mianem samodzielnego przedstawiciela; mówi o tym § 458 HGB;
• wykonaniu usługi transportowej przez podwykonawcę w jego imieniu, jego własnymi środkami transportui i to niezależnie od tego czy usługodawca wniósł stosowaną opłatę; w § 459 HGB usługa ta określona została jako stała umowa spedycji o niezmiennej stawce;
• wspólne wysłanie przesyłek przez więcej niż jednego nadawcę na podstawie jednego rachunku wystawionego dla ładunku składającego się z kilku przesyłek nadanych do przewozu na podstawie jednej umowy przewozu. Tego rodzaju umowy noszą nazwę umów spedycji multiładunkowej, § 460 HGB.

Do obowiązków spedytora należy wykonanie bądź zabezpieczenie wykonania pozostałych lub wcześniej uzgodnionych czynności wynikających z zawartej umowy spedycji, takich jak ubezpieczenie towaru i właściwe jego opakowanie. Spedytor ubezpiecza towar w wybranym przez siebie towarzystwie ubezpieczeniowym, jeżeli otrzyma zlecenie od zleceniodawcy przez przekazanie towaru. Spedytor decyduje według własnego uznania o rodzaju i zakresie ubezpieczenia oraz zawiera umowę ubezpieczeniową na standardowo obowiązujących na rynku warunkach, chyba że zleceniodawca wyda spedytorowi inne polecenie podając na piśmie numer zabezpieczenia oraz ryzyka, od których chce ubezpieczyć towar.

Mówiąc o charakterze umowy spedycyjnej w prawie niemieckim trzeba wskazać na praktyczną rolę Ogólnych Niemieckich Warunków Spedycyjnych (ADSp). Ogólne Niemieckie Warunki Spedycyjne obowiązują w przypadku umów transportowych dotyczących wszelkiego rodzaju czynności bez względu na to, czy dotyczą one spedycji, przewozu, składowania, czy innych czynności wchodzących w skład spedycji. Z prawnego punktu widzenia na reguły ADSp składają się ogólne warunki zawierania umów spedycyjnych, przy czym ich treść i zakres obowiązywania w obrocie gospodarczym jest powszechnienie znana. Każdy uprawniony może je stosować, jednak w następujących przypadkach:

• w treści umowy spedycji znajdzie się zapis zezwalający na stosowanie reguł ADSp;
• umowa spedycji będzie obejmowała podmioty uprawnione do stosowania reguł ADSp;
• zakres przedmiotowy wykonywanych usług spedycyjnych będzie uprawniał do stosowania reguł ADSp.